စစ္ရာဇဝတ္မႈ ဆိုတာ ဘာလဲ

ေဆာင္းပါးရွင္ - ကိုလြင္ေအာင္စုိး

၁၉၉၂ ခုႏွစ္ မတ္လကေန ၁၉၉၅ ခုႏွစ္ ႏိုဝင္ဘာလထိ ျဖစ္ပြားခဲ့တဲ့ ေဘာ့စနီးယား စစ္ပြဲမွာ ရက္စက္ ၾကမ္းၾကဳတ္မႈေတြ ကမ္းကုန္ခဲ့ပါ တယ္။ ဒုတိယ ကမာၻစစ္ႀကီးအၿပီး အဆိုးဝါးဆံုးလို႔ ဆိုရပါမယ္။ အဲဒီ စစ္ပြဲမွာ အျခားလူမ်ဳိးစုနဲ႔ ဘာသာျခားေတြကို သုတ္သင္ ရွင္းလင္း ပစ္တာ၊ မ်ဳိးတုန္း သတ္ျဖတ္တာ၊ အုပ္စုလိုက္ မုဒိန္းက်င့္တာ စတဲ့ လူမဆန္ေအာင္ ရက္စက္တဲ့ ရာဇဝတ္မႈေတြ ရွိခဲ့ပါတယ္။ စစ္ျဖစ္ေနတုန္း က်ဴးလြန္တာ ျဖစ္လို႔ စစ္ရာဇဝတ္မႈ ျဖစ္ပါတယ္။ ေဘာ့စနီးယား စစ္ပြဲမွာ စစ္ရာဇဝတ္မႈေတြအတြက္ တာဝန္အရွိဆံုး ကေတာ့ ေဘာ့စနီးယား-ဆာ့ဘ္ ေခါင္းေဆာင္ေဟာင္း ရာဒိုဗန္ ကာရာ့ဇစ္ခ္ (Radovan Karadzic) ျဖစ္ပါတယ္။

သူ႔ရဲ႕ က်ဴးလြန္ထားခဲ့တဲ့ ရာဇဝတ္မႈေတြအတြက္ နယ္သာလန္ႏိုင္ငံ သည္ေဟ့ဂ္ (The Hague) ၿမိဳ႕မွာရွိေသာ ယူဂိုဆလား ဗီးယား ႏိုင္ငံေဟာင္းအေရး ကိုင္တြယ္ေျဖရွင္းတဲ့ ႏိုင္ငံတကာ ရာဇဝတ္ခံုရံုး (International Criminal Tribunal for the former Yugoslavia (ICTY)) မွာ စြဲခ်က္တင္ စစ္ေဆးပါၿပီ။ ဒါဟာ စစ္ပြဲ အတြင္း က်ဴးလြန္ခဲ့တဲ့ ရာဇဝတ္မႈေတြအေပၚမွာ တရားဥပေဒေၾကာင္း အရ စီရင္ခ်က္ခ်ဖို႔ အသစ္တဖန္ အာရံုစိုက္စရာ ျဖစ္လာပါ ေတာ့တယ္။

စစ္ရာဇဝတ္မႈေတြဟာ ဘာေတြလဲလို႔ တိတိက်က် ဘယ္လိုေျပာႏိုင္ပါမလဲ။ ဘယ္လို ခံုရံုးေတြမွာ စစ္ရာဇဝတ္မႈေတြကို စစ္ေဆး စီရင္ႏိုင္ ပါ သလဲ။ စစ္ရာဇဝတ္မႈ က်ဴးလြန္သူတဦးကို ဘယ္သူေတြက စီရင္ခ်က္ ခ်ပိုင္ခြင့္ ရွိပါသလဲ။

စစ္ျဖစ္ေနတုန္း ရာဇဝတ္မႈေတြ က်ဴးလြန္တတ္ၾကတယ္ ဆိုတဲ့သေဘာကို လက္ခံလာၾကတာ ဟိုတေလာဆီကပါ။ စစ္ပြဲေတြမွာ လက္နက္ အားကိုးနဲ႔ လက္နက္မဲ့ ျပည္သူေတြ၊ ဒဏ္ရာရ နာမက်န္းျဖစ္ေနတဲ့ ရန္သူ႔ဘက္သားေတြ၊ သံု႔ပန္းေတြကို အႏိုင္က်င့္တတ္ၾကပါတယ္။ ဒုတိယကမာၻစစ္ႀကီး မျဖစ္ပြားမီ အခ်ိန္ထိ ဒါေတြကို ရာဇဝတ္မႈရယ္လို႔ သေဘာ မထားႏိုင္ခဲ့ၾကပါဘူး။ စစ္ျဖစ္ရင္ ႏိုင္တဲ့ဘက္၊ အားသာတဲ့ ဘက္က စိတ္ရွိတိုင္း ထင္သလို လုပ္ႏိုင္ၾကတာဘဲလို႔ ခပ္ေပါ့ေပါ့ ေကာက္ခ်က္ခ်တတ္ၾကပါတယ္။

ဒုတိယကမာၻစစ္အတြင္း စစ္ရဲ႕အနိဌာရံုေတြဟာ လူ႔သမိုင္းတေလွ်ာက္ အဆိုးဝါးဆံုး ျဖစ္ခဲ့ရပါတယ္။ မၾကံဳစဖူး ရက္စက္ ၾကမ္းၾကဳတ္လြန္း လွပါတယ္။ ဂ်ာမနီ နာဇီေတြက လူသန္းေပါင္းမ်ားစြာကို သတ္ျဖတ္ခဲ့ၾကပါတယ္။ အဓိက အသတ္ခံရ သူေတြကေတာ့ ဂ်ဴးလူမ်ဳိးေတြ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒါ့အျပင္ ဖက္ဆစ္ဂ်ပန္က အရပ္ဘက္ျပည္သူေတြနဲ႔ စစ္သံု႔ပန္းေတြ အေပၚမွာ လူမဆန္ေအာင္ ဆက္ဆံခဲ့တာေတြလည္း ရွိခဲ့ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ဒုတိယကမာၻစစ္အတြင္း လူမဆန္တဲ့ အျပဳအမူေတြ က်ဴးလြန္ခဲ့တယ္လို႔ ယူဆရသူေတြကို စစ္ပြဲအႏိုင္ရတဲ့ မဟာမိတ္ေတြဘက္က ခံုရံုးတင္ စစ္ေဆး စီရင္ခ်က္ခ်ဖို႔ ျဖစ္လာပါတယ္။

စစ္ႀကီးအၿပီး ၁၉၄၅ နဲ႔ ၁၉၄၆ ခုႏွစ္ေတြမွာ နာဇီေခါင္းေဆာင္ (၁၂)ဦးကို နာရင္ဘာ့ဂ္ (Nuremberg) စစ္ခံုရံုးမွာ စစ္ေဆးပါတယ္။ စစ္ရာဇဝတ္မႈ ေတြကို က်ဴးလြန္တယ္လို႔ စီရင္ခ်က္ခ်ၿပီး ကြပ္မ်က္ခဲ့ၾကပါတယ္။ ဒီလိုဘဲ ဖက္ဆစ္ဂ်ပန္ စစ္ဗိုလ္ခ်ဳပ္(၇)ဦးကိုလည္း တိုက်ဳိမွာ စစ္ခံုရံုးတင္ၿပီး ႀကိဳးဒဏ္ ေပးခဲ့ၾကပါတယ္။ ဂ်ပန္ဧကရာဇ္ ဟီရိုဟီတိုကိုေတာ့ ခံုရံုး မတင္ပဲ ထားလိုက္ဖို႔ မဟာမိတ္ေတြက ဆံုးျဖတ္ခဲ့ၾကပါတယ္။

ဒီအမႈေတြဟာ သည္ေဟ့ဂ္ (The Hague) ၿမိ့ဳမွာ ဖြဲ႔စည္းထားတဲ့ ဒီေန႔ ေခတ္သစ္ ႏိုင္ငံတကာအထူး ရာဇဝတ္ခံုရံုးမွာ အလားတူ အမႈမ်ဳိး ၾကားနာရတဲ့အခါ ကိုးကားရတဲ့ စီရင္ထံုးေတြအျဖစ္ အေရးပါ ေနပါေတာ့တယ္။

ႏိုင္ငံတကာ အတိုင္းအတာအေနနဲ႔ တရားဥပေဒအတိုင္း မလုပ္ေဆာင္ ႏိုင္ေသးဘူးလို႔ ယူဆရတဲ့ ကိစၥေတြမွာ တခ်ဳိ႕အစိုးရေတြက သူတို႔ ကိုယ္တိုင္ တရား စီရင္လိုက္ၾကတာလည္း ရွိပါတယ္။ ၁၉၆ဝ ခုႏွစ္က နာဇီေခါင္းေဆာင္ တဦးျဖစ္သူ အေဒါ့ အိုက္ခ္မန္း (Adolf Eichmann) ကို အစၥေရး ေထာက္လွမ္းေရးေတြက အာဂ်င္တီးနားႏိုင္ငံမွာ ေျခရာခံမိေတာ့ အစၥေရးကို ျပန္ေပးဆြဲေခၚလာၿပီး ႀကိဳးေပးစီရင္လိုက္တဲ့အခါ တကမာၻလံုး အေတာ့္ကို ေက်ာ္ၾကားသြားခဲ့ပါတယ္။

အိုက္ခ္မန္းဟာ ဒုတိယကမာၻစစ္ႀကီးအတြင္း ဂ်ဴးလူမ်ဳိး (၆) သန္းအပါအဝင္ အျခား အရပ္ သားနဲ႔ စစ္သံု႔ပန္း(၁၁)သန္းထိကို အေသအခ်ာ ျပင္ဆင္ၿပီးမွ သတ္တဲ့ Holocaust လူသတ္ပြဲႀကီးမွာ ဦးေဆာင္ ပါဝင္ခဲ့သူတဦး ျဖစ္ပါတယ္။ Holocaust ဟာ လူမ်ဳိးတုန္းသတ္ျဖတ္ပြဲ (genocide) ျဖစ္ပါတယ္။

နာဇီစစ္ေျပးအမႈေတြမွာ အခုအခ်ိန္ထိ ေနာက္ဆံုးျဖစ္ေနခဲ့တာကေတာ့ ျပင္သစ္ႏိုင္ငံ လီအြန္ (Lyon) လူသတ္သမားႀကီးလို႔ သတင္းထြက္ခဲ့တဲ့ Klaus Barbie ကို ၁၉၈၇ ခုႏွစ္မွာ ေထာင္တသက္တကြၽန္း ျပစ္ဒဏ္ ေပး လိုက္တာဘဲ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒုတိယ ကမာၻစစ္အတြင္း အက်ဥ္းသားေတြကို ႏွိပ္စက္ ညွင္းပမ္းတာေတြနဲ႔ လူေပါင္းေလးေထာင္အထိ သတ္ျဖတ္မႈေတြ အတြက္ တာဝန္ရွိတဲ့ ဂက္စတာပို (လွ်ဳိ႕ဝွက္ရဲအဖြဲ႔) တဦး ျဖစ္ပါတယ္။ ျပင္သစ္ကေန အာဂ်င္တီးနားကို ထြက္ေျပးၿပီး ဘိုလစ္ဗီးယားမွာ ခိုလႈံေန ေပမယ့္ အဖမ္းခံရပါတယ္။ ဒီေနာက္ ျပင္သစ္ကို အပို႔ခံရၿပီး တရားစီရင္ ခံရတာ ျဖစ္ပါတယ္။

စစ္ရာဇဝတ္မႈေတြမွာ အေျခခံအားျဖင့္ ပါဝင္ေနတဲ့ ရာဇဝတ္မႈမ်ား
ႏိုင္ငံတခုက စစ္ရာဇဝတ္မႈေတြ က်ဴးလြန္ထားတယ္ဆိုရင္ အဲဒီလို က်ဴးလြန္တဲ့ စစ္သား (သို႔) တာဝန္ရွိတဲ့ ဘယ္သူ႔ကိုမဆို စစ္ရာဇဝတ္မႈ က်ဴးလြန္သူ အျဖစ္နဲ႔ ဖမ္းဆီးၿပီး ျပစ္ဒဏ္စီရင္ရပါမယ္။ ဒါဟာ စစ္ရာဇဝတ္မႈကုိ တိုက္ဖ်က္ဖို႔ အေျခခံအခ်က္ပါဘဲ။ ဥပေဒေၾကာင္းအရ ေျဖရွင္းဖို႔ကို အခင္းျဖစ္ပြားတဲ့ ႏိုင္ငံ အစိုးရေတြမွာ တာဝန္ရွိပါတယ္။ တကယ္လို႔ ႏိုင္ငံ အစိုးရေတြက တာဝန္ယူ မေျဖရွင္းႏိုင္ဘူးဆိုရင္ ႏိုင္ငံတကာသေဘာတူညီခ်က္ေတြ အရ ကုလသမဂၢ လံုျခံဳေရးေကာင္စီရဲ႕ လုပ္ပိုင္ခြင့္အေနနဲ႔ ႏိုင္ငံတကာ ခံုရံုးေတြကဝင္ေရာက္ ေျဖရွင္းခြင့္ ရွိလာပါတယ္။

လူမ်ဳိးတုန္းေအာင္ သတ္ျဖတ္မႈ (Genocide)၊ လူသားေတြအေပၚက်ဴးလြန္တဲ့ ရာဇဝတ္မႈ (Crimes against humanity)၊ စစ္ပြဲအတြင္း အရပ္သား၊ ဒဏ္ရာရ နာမက်န္းျဖစ္ေနတဲ့ ရန္သူ (သို႔) သံု႔ပန္းစစ္သည္ေတြအေပၚ လူမဆန္ေအာင္ ရက္စက္ၾကမ္းၾကဳတ္မႈေတြ အားလံုးဟာ စစ္ရာဇဝတ္မႈေတြ ျဖစ္ပါတယ္။ အဲဒီအထဲမွာ အဆိုးဆံုး ရာဇဝတ္မႈကေတာ့ Genocide ျဖစ္ပါတယ္။

စစ္ရာဇဝတ္မႈေတြ ျဖစ္တယ္လို႔ အဓိပၸာယ္သတ္မွတ္ထားတဲ့ ဥပေဒေတြမွာ -

(၁) ဂ်ီနီဗာ သေဘာတူညီခ်က္ေတြ (စစ္အတြင္း အရပ္သား ဒုကၡသည္ေတြ၊ ဒဏ္ရာရ နာမက်န္းျဖစ္ေနတဲ့ ရန္သူနဲ႔ သံု႔ပန္းေတြကို လူသားခ်င္း စာနာ ေထာက္ထားမႈနဲ႔ဆက္ဆံရမယ့္ ဥပေဒ)

(၂) ပိုမို ဆန္းသစ္ထားတဲ့ စစ္ဥပေဒနဲ႔ က်င့္ဝတ္ေတြ (Laws and Customs of War)

(၃) ယူဂိုစလားဗီးယား ႏိုင္ငံေဟာင္းအေရး ကိုင္တြယ္ေျဖရွင္းတဲ့ ႏိုင္ငံ တကာ ရာဇဝတ္ခံုရံုး (ICTY)ရဲ႕ ဥပေဒျပဌာန္းခ်က္ေတြ ပါရွိပါတယ္။
သႏၷိဌာန္ခ်ၿပီး၊ ရည္ရြယ္ၿပီး သတ္ျဖတ္တာ၊ ဖမ္းဆီးႏွိပ္စက္ ညွင္းပမ္းတာ၊ လူမဆန္ေအာင္ ရက္စက္ၾကမ္းၾကဳတ္တာေတြနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး စစ္ရာဇဝတ္မႈကို စတုတၴအႀကိမ္ ဂ်ီနီဗာ သေဘာတူညီခ်က္ရဲ႕ပုဒ္မ (၁၄၇)မွာ အေျခခံအားျဖင့္ အဓိပၸာယ္ သတ္မွတ္ထားပါတယ္။

ယူဂိုစလားဗီယားႏိုင္ငံ မၿပိဳခင္ ၁၉၉၂ ခုႏွစ္ကစၿပီး စစ္ဥပေဒနဲ႔ က်င့္ဝတ္ေတြ ေဖာက္ဖ်က္တယ္လို႔ စြပ္စြဲခံရသူေတြကို သည္ေဟ့ဂ္ ႏိုင္ငံတကာ ရာဇဝတ္ ခံုရံုးကေန စစ္ေဆးစီရင္ပိုင္ခြင့္ ရွိတယ္လို႔ (ICTY) ဥပေဒျပဌာန္းခ်က္ ရွိပါတယ္။ ပုဒ္မ (၃)မွာ ေဖာက္ဖ်က္တာေတြကို ေဖာ္ျပထားၿပီး နမူနာတခ်ဳိ႕ကေတာ့ -

* စစ္ေရးအရ လိုအပ္ခ်က္ မဟုတ္ပဲ ၿမိ့ဳရြာေတြကို မဆီမဆိုင္ ဖ်က္ဆီးတာ၊ ေဘးဒုကၡေတြ ၾကံဳေတြ႔ေစတာေတြမ်ဳိး၊
* အကာအကြယ္မဲ့တဲ့ ၿမိ့ဳရြာ အိမ္ေျခအေဆာက္အဦေတြကို ဘယ္လိုနည္းနဲ႔ျဖစ္ျဖစ္ တိုက္ခိုက္တာ (သို႔) ဗံုးၾကဲ တိုက္ခိုက္တာေတြမ်ဳိး၊
* ဘာသာေရး၊ အလွဴအတန္း၊ ပညာေရး၊ သမိုင္းဝင္ အထိမ္းအမွတ္၊ သိပၸံနဲ႔ ယဥ္ေက်းမႈ ဓေလ့ထံုးတမ္းဆိုင္ရာ အႏုပညာ လက္ရာေတြကို သိမ္းပိုက္တာ၊ ဖ်က္ဆီးတာ၊ ပ်က္စီးေစလိုတဲ့ ရည္ရြယ္ခ်က္နဲ႔ လုပ္ေဆာင္တာေတြမ်ဳိး၊
* ျပည္သူလူထုအေပၚ ႏိုင့္ထက္စီးနင္း ျပဳမူတာ (သုိ႔) ျပည္သူေတြရဲ႕ ပိုင္ဆိုင္မႈေတြကို လုယက္တာေတြမ်ဳိးေတြ ျဖစ္ပါတယ္။

လူသားေတြအေပၚ က်ဴးလြန္တဲ့ ရာဇဝတ္မႈေတြကို ICTY ရာဇဝတ္ခံုရံုးက အဓိပၸာယ္ သတ္မွတ္တာကေတာ့ အရပ္ဘက္ ျပည္သူေတြကို တိုက္ရိုက္ ေသေၾကေစတဲ့ လက္နက္ကိုင္ ပဋိပကၡေတြမွာ က်ဴးလြန္တဲ့ ရာဇဝတ္မႈေတြ ျဖစ္ပါတယ္။ ပုဒ္မ (၅)မွာ နမူနာစာရင္းကို ေဖာ္ျပထားပါတယ္။ ဘာေတြလဲ ဆိုေတာ့ -

* လူသတ္တာ
* မ်ဳိးတုန္းေအာင္ သတ္ျဖတ္ဖ်က္ဆီးတာ
* ကြၽန္ျပဳတာ
* တိုင္းျပည္မွ ႏွင္ထုတ္တာ (သို႔) အဓမၼ ေနရာေရႊ႕ေျပာင္းခိုင္းတာ
* အက်ဥ္းခ်ထားတာ (သို႔) ႏိုင္ငံတကာစံႏႈန္းအတိုင္း ရွိရမယ့္ တရားဥပေဒ စိုးမိုးမႈကို ေဖာက္ဖ်က္ၿပီး သြားလာ လႈပ္ရွားႏိုင္ခြင့္ကို ျပင္းျပင္းထန္ထန္ ပိတ္ဆို႔တားျမစ္ထားတာ
* ႏွိပ္စက္ညွင္းပမ္းတာ
* မုဒိန္းက်င့္တာ
* ႏိုင္ငံေရး၊ လူမ်ဳိးေရး၊ ဘာသာေရး အတိုက္အခံေတြကို ႏွိပ္စက္ညႇင္းပမ္း၊ ဒုကၡေပးတာေတြ ျဖစ္ပါတယ္။

မ်ဳိးတုန္းသတ္ျဖတ္မႈ (Genocide)ကို အဓိပၸာယ္ ဖြင့္ထားတာကေတာ့ တမ်ဳိးသားလံုးနဲ႔ ဆိုင္တာေတြ၊ လူမ်ဳိးႏြယ္စုအေရး၊ ဘာသာေရးနဲ႔ ပတ္သက္တာေတြမွာ ရွိတဲ့ အစုအေဝး၊ အသင္းအဖြဲ႔ေတြကို တစိတ္တပိုင္းျဖစ္ျဖစ္၊ အကုန္လံုးျဖစ္ျဖစ္ ဖ်က္ဆီးလိုတဲ့ ရည္ရြယ္ခ်က္နဲ႔ က်ဴးလြန္တဲ့ အျပဳအမူ မွန္သမွ် ျဖစ္ပါတယ္။

ဒါေတြက စစ္ရာဇဝတ္မႈမွာ အေျခခံထားတာေတြဘဲ ျဖစ္ေပမယ့္ ေနာက္ထပ္ စစ္ရာဇဝတ္မႈေတြ မျဖစ္ေအာင္ ႀကိဳတင္ တားဆီးႏိုင္ဖို႔အတြက္ ပိုၿပီး က်ယ္က်ယ္ျပန္႔ျပန္႔ တင္းၾကပ္၊ ကန္႔သတ္မႈေတြ ရွိလာပါတယ္။

နမူနာတခုကေတာ့ စစ္ပြဲအတြင္းမွာ စနစ္တက် စီစဥ္ျပင္ဆင္ၿပီး အစုလိုက္အျပံဳလိုက္ မုဒိန္းက်င့္တာ၊ လိင္ကြၽန္ျပဳတာ (sexual enslavement) ေတြကို လူသားေတြ အေပၚ က်ဴးလြန္တဲ့ ရာဇဝတ္မႈ (crime against humanity) ျဖစ္တယ္လို႔ သည္ေဟ့ဂ္ အထူးရာဇဝတ္ခံုရံုးက ၂ဝဝ၁ ခုႏွစ္မွာ စီရင္ ဆံုးျဖတ္ခဲ့ပါတယ္။

အဲဒီလို ဆံုးျဖတ္ခ်က္ ထြက္လာၿပီးေနာက္မွာေတာ့ အစုလိုက္အျပံဳလိုက္ မုဒိန္းက်င့္တာ (ဒါမွမဟုတ္) မုဒိန္းက်င့္တာကို စစ္လက္နက္သဖြယ္ အသံုးခ် တာေတြဟာ စစ္သည္ေတြရဲ႕စရိုက္ကို ခ်ဳိးေဖာက္ရံုသာမက မ်ဳိးတုန္းသတ္ျဖတ္မႈ (Genocide) ၿပီးရင္ အယုတ္မာဆံုး စစ္ရာဇဝတ္မႈလို႔ေတာင္ သတ္မွတ္ ခံရတဲ့အဆင့္ ျဖစ္လာပါေတာ့တယ္။

စစ္ရာဇဝတ္မႈကို ရွာေဖြ ေဖာ္ထုတ္ရာမွာ
စစ္ရာဇဝတ္မႈတခုကို ရွာေဖြေဖာ္ထုတ္ရတာ အျမဲတမ္း လြယ္ကူတာေတာ့ မရွိပါဘူး။
စစ္ေၾကာင့္ အိုးအိမ္စြန္႔ ထြက္ေျပးပုန္းေရွာင္ရတာ ရွိေပမယ့္ စစ္ရာဇဝတ္မႈလို႔ သတ္မွတ္ဖို႔ သိပ္မျဖစ္ႏိုင္ေသးပါဘူး။ အရပ္သားေတြကို အကာအကြယ္ ရေစဖို႔ အတြက္ အိုးအိမ္စြန္႔ထြက္ေျပးပုန္းေရွာင္ခိုင္းရတာမ်ဳိး ရွိတယ္လို႔ ေစာဒကတက္ ၾကတာေတြ ရွိေနလို႔ပါဘဲ။ တကယ္လို႔ စနစ္တက် ျပင္ဆင္ထားတဲ့ စစ္ေရးလႈပ္ရွားမႈနဲ႔ တိုင္းရင္းသား လူမ်ဳိးစုေတြ၊ ဘာသာေရး အစုအဖြဲ႔ေတြကို အစုလိုက္အျပံဳလိုက္ ရွင္းလင္းသတ္ျဖတ္တာမ်ဳိး (ဒါမွမဟုတ္) အရပ္သား ျပည္သူေတြကို အစုလိုက္အျပံဳလိုက္ အျပစ္ေပးတာမ်ဳိး ျဖစ္တယ္လို႔ သက္ေသျပႏိုင္ရင္ေတာ့ စစ္ရာဇဝတ္မႈ ျဖစ္သြားပါမယ္။

ဒီလိုဘဲ ဝါဒျဖန္႔ခ်ိေရး လုပ္ေနတဲ့ ရန္သူ႔ ရုပ္ျမင္သံၾကားဌာနကို ႏိုင္ငံပိုင္ ေလတပ္က ဗံုးၾကဲတိုက္ခိုက္ရင္ စစ္ရာဇဝတ္မႈ ျဖစ္ႏိုင္ပါ့မလား။ ဂ်ီနီဗာ သေဘာတူညီခ်က္ေတြအရ ဆိုရင္ေတာ့ ဒါမ်ဳိးက စစ္ရာဇဝတ္မႈ မဟုတ္ပါဘူး။

တကယ္လို႔ စစ္ေရးအတြက္ အသံုးျပဳတာဆိုရင္ လမ္း၊ တံတား၊ ဓါတ္အားေပးစခန္း၊ စက္ရံု အစရွိတဲ့ ႏိုင္ငံတြင္းက လမ္းပမ္းအဆက္အသြယ္ အေဆာက္အဦးေတြဟာ တရားဝင္ တိုက္ခိုက္ႏိုင္တဲ့ ပစ္မွတ္ေတြ ျဖစ္ပါတယ္။ ဂ်ီနီဗာ သေဘာတူညီခ်က္ကို ခ်ဳိးေဖာက္ရာ မေရာက္ပါဘူး။ ဒါေပမယ့္ စစ္ေရးအသာစီး ရလိုမႈအတြက္ ဒီလို တိုက္ခိုက္တာေတြေၾကာင့္ အရပ္သားေတြ ေသေၾက ဒဏ္ရာရမယ္၊ ေနအိမ္တိုက္တာ ပစၥည္းေတြ ထိခိုက္ ဆံုးရွံဳး ပ်က္စီးမယ္ ဆိုရင္ေတာ့ စစ္ရာဇဝတ္မႈ ျဖစ္ပါတယ္။

ႏိုင္ငံတကာ တရားရံုးေတြ

စစ္ရာဇဝတ္မႈေတြနဲ႔ လူသားေတြအေပၚ က်ဴးလြန္တဲ့ ရာဇဝတ္မႈေတြကို ေျဖရွင္းစီရင္ႏိုင္ဖို႔အတြက္ တကမာၻလံုးမွာ တပံုစံတည္း လက္ခံက်င့္သံုးႏိုင္မယ့္ တရားေရးစနစ္ ရွိအပ္တယ္လို႔ ႏိုင္ငံတကာ လူ႔အခြင့္အေရးအဖြဲ႔ေတြက ေတာင္းဆိုေနခဲ့ၾကတာ အခ်ိန္ၾကာလွပါၿပီ။ ယူဂိုစလားဗီးယားအေရး ကိုင္တြယ္ေျဖရွင္းတဲ့ သည္ေဟ့ဂ္ ႏိုင္ငံတကာ ရာဇဝတ္ခံုရံုး (ICTY) အျပင္ ေနာက္ထပ္ ဖြဲ႔စည္းလိုက္တာကေတာ့ ရဝမ္ဒါအေရး ကိုင္တြယ္ေျဖရွင္းတဲ့ ႏိုင္ငံတကာ ရာဇဝတ္ခံုရံုး (ICTR) ျဖစ္ၿပီး တန္ဇန္နီးယားႏိုင္ငံ အရူရွာၿမိ့ဳမွာ ဖြင့္လွစ္ထားပါတယ္။ ရဝမ္ဒါမွာ ျဖစ္ပ်က္ေနတဲ့ မ်ဳိးတုန္း သတ္ျဖတ္မႈေတြနဲ႔ အျခား ႏိုင္ငံတကာဥပေဒ ခ်ဳိးေဖာက္မႈ ဆိုးဆိုးဝါးဝါးေတြကို ၁၉၉၄ ခုႏွစ္မွာ စတင္ၾကားနာ စစ္ေဆးပါတယ္။

http://news.bbc.co.uk/2/hi/europe/1420133.stm
http://en.wikipedia.org/wiki/International_Criminal_Court
http://en.wikipedia.org/wiki/ICTY
http://en.wikipedia.org/wiki/War_crime
http://en.wikipedia.org/wiki/Holocaust
http://en.wikipedia.org/wiki/Radovan_Karad%C5%BEi%C4%87
http://en.wikipedia.org/wiki/D%C3%A9sir%C3%A9_Munyaneza
http://www.nytimes.com/2009/05/23/world/americas/23canada.html?_r=2&partner=rss&emc=rss